Fransız sosyolojisinin en bilinen isimlerinden biri olan Alain Touraine’in ve arkadaşlarının 1970’lerde yaptığı çalışmalarında kullanılan “müdahaleci yöntem” Touraine sosyolojisinde başat konumdadır. Sosyolojik müdahale, “onaylanmış ve organize edilmiş pratikler ağı”nın arkasında yatan “fiili toplumsal ilişkiler”i ortaya koymak için kullanılan teknik anlamına gelmektedir (Marshall, 2005, s. 687). Ona göre toplumsal yaşamı müdahalelerin ürünü olarak tanımlamak kaçınılmazdır (Touraine, 2011, s. 171). Touraine, “La voix et le regard”da bu yöntemin gerekliliğini yazmıştır (Hamel, 2012). Diğer bir kitabında (Touraine, 2011, s. 184) ise bu gerekliliği şöyle açıklamıştır: Ekinin, kişiliğin ve siyasanın bölünmeleri öznenin müdahaleleriyle durdurulmazsa, toplumlar çöker (çünkü her tür bütünlük ilkesini yitirirler) ve kişilik bunalımları yaşanır (çünkü kişisel seçim yapma ve tasarı oluşturma becerisi ortadan kalkar). Karışıklığa ve bağımlılığa doğru giden bu düşüşe bir dur demek istiyorsak, bunu yaparken de yetkeci çözümlere başvurmak istemiyorsak, toplumsal yaşamı, siyasal eylemi ve eğitimi özne düşüncesi çevresinde yeniden yapılandırmaktan başka çaremiz yok.

Touraine, entelektüelin aktörlüğüne de vurgu yapmıştır. Ona göre sosyolog, araştırma alanını oluşturan toplumsal hareketin aktörü olmalıdır. Böylece sosyolojik müdahale, toplumun ve sosyolojik yöntemin yeniden kurgulanmasını mümkün kılacaktır. Touraine, buradan hareketle sosyoloğun kullanması için dört araştırma pratiği sunar:  

1. Militanları gruplar şeklinde örgütleyerek toplumsal harekete dâhil olma.
2. Bu grupları militan rolleri doğrultusunda cesaretlendirme.
3. Hareketin, içinde yer aldığı tarihi bağlamı kendi eylemcilerine açıklama.
4. Sosyolojik müdahale sırasında gerçekleşen şeyleri yorumlayarak militan grubun kendi kendini analiz etme çalışmalarına katılma.

Burada bahsedilen militan kavramı, “bir düşüncenin, bir görüşün başarı kazanması için savaşan, mücadele eden kimse”[1] anlamında kullanılmıştır. “Sosyolojik müdahale” de toplumsal aktörün siyasi ve sosyal mücadeleye katılımıyla gerçekleşir. Touraine ve arkadaşları da 1960’lardan itibaren çeşitli sosyolojik müdahale girişimlerinde bulunmuş; öğrenci hareketlerine, dayanışma hareketlerine ve yerelde taşra hareketlerine katılmışlardır. Touraine ve onunla aynı fikirleri paylaşanların bu girişimleri, “eylemcilik” olarak adlandırılmıştır. Nitekim Touraine’in “sosyolojik müdahale” önerisi, Fransız sosyolojisinde yer bulmuş ve çeşitli öğrenci, işçi, kadın hareketlerinin dayanağı olmuştur. Touraine’in amacı ise bu girişimlerin bir kolektif hareket haline getirebilmektir. Bu noktada sosyolog, bahsettiği araştırma pratiklerini uygulayarak önemli bir görev ifa etmektedir çünkü toplumsal aktörün, kendi eylemine dair bilinci, sosyoloğun bilinci kadar kapsamlı değildir; toplumsal aktör, toplumsal eylemi ve koşulları anlamakta tökezleyebilir. Bundan ötürü, sosyolog, toplumsal aktörün anlamlandırmasını sağlamalıdır.

Biz de “Sosyolojik Müdahale” ismini seçerken Touraine’in de amaçladığı gibi, sosyoloğun anlamlandıran, açıklayan, cesaret veren ve toplumsal harekete yön vererek aktif olan tarafına vurgu yapmak istedik. Günümüz koşullarında sorumluluk bilinci yüksek sosyologlara olan ihtiyacı görüyoruz, yayımladığımız ve yayımlayacağımız yazıların da bu amaca hizmet etmesini gönülden arzuluyoruz.

KAYNAKLAR

Hamel, J. (2012). Sosyoloji, Sağduyu ve Nitel Araştırma Metodolojisi: Pierre Bourdieu ve Alain Touraine’in Konumu (C. Z. Köroğlu & M. A. Köroğlu, Çev.). Toplum Bilimleri Dergisi, 6 (12), 283-300. (Orijinal makalenin yayım tarihi, 1997).

Marshall, G. (2005). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay & D. Kömürcü, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.

TDK Güncel Türkçe Sözlüğü, 07.08.2020 tarihinde yararlanılmıştır.

Touraine, A. (2011). Eşitliklerimiz ve Farklılıklarımızla – Birlikte Yaşayabilecek miyiz? (4. b.). (O. Kunal, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

[1] TDK Güncel Türkçe Sözlüğü